تهران در آخرالزّمان

تاریخچۀ ری و تهران

«رَیْ» شهری با پیشینه ای چند هزار ساله است که زمانی از بزرگترین و آبادترین شهرهای جهان بود. این شهر روزگاری در سر راه ابریشم که باختر دنیای آن زمان را به خاورش پیوند می داد، بود و بازرگانانی از گوشه کناره های جهان در آن جا رفت و آمد داشتند و به گفتۀ اصمعی، «عروس دنیا و مرکز تجارت مردم» بود(1). ری باستان که پیوندگاه خراسان، تبرستان، قزوین، گیلان، قم و ساوه و مرکز برجستۀ سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی به شمار می آمد، از روزگاران کهن زیر نگاه همگان بوده است، و خاهندگان زمامداری و جویندگان قدرت، همواره در پی چیره شدن بر آن بوده اند و بر این مرکز راهبردی یورش می برده اند.

شهر ری در گذر زمان با رویدادهای دهشتناکی، مانند زمین لرزه، درگیری های درونی و یورش بیگانگان که هر کدام ویرانی و کشتار را در پی داشت، رو به رو بود. ری از سدۀ سوم هجری قمری به پیش، در پیِ چند زمین لرزۀ سخت، کم کم رو به ویرانی نهاد. در نیمۀ نخست سدۀ پنجم هجری سلطان محمود قزنوی بر این شهر یورش برد(2)، و در نیمۀ نخست سدۀ هفتم هجری مُقُلها بر آن تاختند(3). هنوز آثار زلزله های پیشین و یورش دردمنشانۀ مقلها از میان نرفته بود که در نیمۀ دوم سدۀ هشتم هجری، ری دچار زلزله ای ویرانگر شد و یورش سپاهیان تیمور لنگ نیز آسیبهای بسیاری بر این شهر زد و آن را به ویرانی کشید. همۀ اینها مایۀ ویرانیهای گستردۀ ری شدند، به گونه ای که از آن پس، ری دیگر روی آبادانی به خود ندید و از ری کهن تنها بخشی از آن که اکنون به «شهر ری» مشهور می باشد، بر جای مانده است و پاره ای از  ویرانه های ری کهن هنوز نزدیک شهر کنونی ری پابرجاست.
 
بر پایۀ گزارشهای تاریخی، یورش بر ری که همواره با خود ویرانیهای بسیار و کشتارهای گسترده را همراه داشت، بیشتر در زمانی انجام می گرفت که مردم این شهر، دچار کشمکشهای مذهبی یا هماوردیهای سیاسی بر سر گرفتن قدرت و ریاست می شدند، و یارای پیشگیری از یورش دشمن یا ایستادگی در برابر آن نبودند.

مردم شهر ری، مانند بسیاری از ایرانیان، با آمدن سپاهیان مسلمان به ایران، به آیین اسلام درآمدند و روش تسنّن را برگزیدند و در نیمۀ نخست سدۀ دوم هجری قمری، گروهی از ایشان به مذهب شیعه روی آوردند. بنا بر نوشتۀ یاقوت حَمَوی (626-574 هـ.ق)، در سدۀ ششم و هفتم هجری قمری، نیمی از مردم ری و تمام زیندگان روستاهای پیرامونش، شیعه و از نیم دیگر نیز بیشترشان سنّیِ حنفی و کمتر آنان شافعی بودند و میان پیروان این سه مذهب کشمکشهای فراوانی بود(4). 

در کتابی فارسی که در سالهای 62-556 هـ.ق نوشته شده است، می خوانیم:

و بری با آنکِ نعمت بسیار بود گران باشد و اهل وی مخالفت یکدیگر کنند از بهر دین(5).

------------------------------------------------------------------

1. معجم البلدان، ج 3، ص 118، درگاه «الریّ».
2. بنا بر برخی گزارشهای تاریخی، سلطان محمود غزنوی که از شاهان سنگدل، هوسران و غارتگر بود، پس از رسیدن به ری و کشتار شیعیان، فرمان داد تا گروهی از دانشمندان و بزرگان شیعه را دستگیر کردند، بر دار آویختند و کتابهای شیعیان را از کتابخانه ها، به ویژه کتابخانۀ بزرگ صاحب ابن عبّاد - وزیر دانشمند دیالمه- گردآوری کردند و آن چه را در فقه، حدیث و کلام بود، سوزاندند و بر جای مانده ها را بار سد شتر کردند و به غزنین -مرکز حکومت غزنویان- بردند. همچنین، بنا بر نقلی، با دستور محمود غزنوی، در سه روز، تنور نانواییها و تون حمّامهای ری را جای هیزم، با سوزاندن کتابهای شیعیان گرم نگه داشتند! 
3. نجم الدین رازی، نویسندۀ مرصاد العباد، که خود اهل ری بود، شمار کشتگان و اسیران ری در یورش مُغُل بر این شهر را حدود 500 هزار تن برآورد کرده است!
4. بنگرید: معجم البلدان، ج 4، ص 51، درگاه «طِهْران».
5. عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات، ص 227، رکن 4 .

 

حدیثی شگفت از امام علی(علیه السلام) در بارۀ ری (تهران کنونی)

امیر مؤمنان علی(علیه السّلام)، در یادآوری سرزمینهای مشرق و رویدادهایش، فرمود:

... ولی ری، بی گمان، آن جا شهری است که به دست زیندگان خود به آشوب کشیده می شود(1) است، و آشوب ناشنوا در آن جا ماندگار است، و ویرانی آن در آخرالزّمان جز با دست دیلمها نخواهد بود، و سوگند که بی گمان، در ری، بر دروازۀ کوهستان، در آخرالزّمان آفریدگان بسیاری که شمارشان را جز آفریدگارشان کسی نمی داند، کشته می شوند، و بر دروازۀ کوهستان، هشت تن از بزرگان بنی هاشم که هر کدام خاستار رهبری است، گرفتار می شوند(2)، و مردی بزرگ که همنام پیامبری است، در ری در تنگنا می افتد و چهل روز در تنگنا می ماند، سپس، در پیِ آن رویداد، دستگیر و کشته می شود، و در زمامداری سفیانی، بی بارانی، دشواری و گرفتاری بزرگی به زیندگان ری می رسند(3).
—------------------------------------------------------------
1. در نسخۀ چاپی الفتوح پشتوانۀ ما، در نوشتار عربی حدیث، در این جا «افتُتِنَت» یافت می شود که به «تُفْتَتَن» اصلاح و ترجمه گردید.
2. در نسخۀ چاپی الفتوح پشتوانۀ ما، در نوشتار عربی حدیث، در این جا «لیُصِیبَنّ» یافت می شود که به «لیُصابَنّ» اصلاح و ترجمه گردید.
3. الفتوح، جزء 2، ص 80-79 (ترجمۀ نویسنده). 

 

نکوهش ری و زورا و مردمانشان در احادیث اسلامی
بی گمان، ری و زورا (تهران) و زیندگانشان در روایات اسلامی با نکوهش یاد شده اند، و با نگاه به آن که در روزگاران گذشته و در زمان کنونی، انسانهای مؤمنی در ری می زیسته و می زیند، باید بگوییم که احادیث نکوهشگر زیندگان ری در گذشته، در بارۀ ناصبیانی است که با خاندان پیامبر(صلوات الله علیهم) و پیروانشان دشمن بودند، و روایات نکوهش زیندگان ری و زورا در آخرالزّمان، در بارۀ سرکشان و ستمکارانی است که بر شیعیان امام علی(علیه السّلام) کینه می ورزند و ربا می خرند و پس از شورش حسنی گیلانی، مردم را به جنگ با وی که از خاندان رسول خدا(صلّی الله علیه و آله) می باشد، وا می دارند، و گروهی از دورویانشان در ری و زورا به سپاه حسنی می پیوندند و با آنان به کوفه می روند و در آن جا با امام مهدی(علیه السّلام) ناسازگاری می کنند و به دست وی و همراهانش کشته می شوند.

در هر حال، آرزومندیم خداوند آن گروه از مؤمنانی را که اکنون در ری و زورا می زیند، از گرفتاریها و آشوبهای آخرالزّمان آسوده نگاه دارد.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که وی فرمود:

ری، قزوین و ساوه دورشده از مهربانی خدا و ناخجسته می باشند(1).

از مردی نقل شده است که ابو عبدالله -صادق-(علیه السّلام) فرمود:

بی گمان، زیندگان ری در این جهان، از نوشیدن شراب، تشنه می میرند و تشنه گردآوری می شوند و تشنه درون آتش می روند(2).

از اَعْمَش روایت شده است که جعفر پسر محمّد(علیهما السّلام) فرمود:

شانزده دسته از گروه مردمان (مسلمانان) نیای من(صلّى الله علیه و آله) ما را دوست ندارند و ما را نزد مردم دوست داشتنی نمی کنند ... زیندگان شهری که «ری» خانده می شود، ایشان دشمنان خدا، دشمنان فرستادۀ او و دشمنان خاندان وی اند، جنگ با خاندان رسول خدا(صلّی الله علیه و ‏آله) را جهاد، و دارایی آنان را دارایی به چنک آورده می دانند، پس، برای ایشان شکنجۀ خارشدن در زندگانی این جهان و جهان دیگر می باشد و برای ایشان شکنجه ای ماندگار است ... زیندگان شهری که زورا نامیده و در آخرالزّمان ساخته می شود، از خونهای ما بهبودی می جویند و با ناخرسندی ما نزدیکی می خواهند و در دشمنی ما دوست می دارند و جنگ با ما را واجب و کارزار با ما را بایسته می دانند. ای پسرکم، بپرهیز از این گروهها، سپس بپرهیز از ایشان...(3).

یعقوب سَرّاج گفت که شنیدم ابو عبدالله -صادق-(علیه السّلام) می فرمود:

سیزده شهر و گروه اند که قائم با زیندگانش می جنگد و آنان با وی می جنگند: مکّیها، مدنیها، شامیها، بنی اُمیّه، بَصْریها، دَسْت مَیْسانیها، کردهای کوه نشین، عربهای بیابانی، ضَبَّه ایها، غَنَویها، باهِلیها، اَزْدِیها و زیندگان ری (تهرانیها)(4).
—------------------------------------------—
1. کتاب البلدان، ص 543، قول فی الریّ و الدنباوند (ترجمۀ نویسنده).
 2. فروع الکافی، ج 6، ص 407، ب 15، ح 17 (ترجمۀ نویسنده).
 3. الخصال، ص 7-506، أبواب ستّه عشر، ح 4 (ترجمۀ نویسنده).
 4. الغیبة، نعمانی، ص 309، ب 17، ح 6 (ترجمۀ نویسنده).

گزیده‌هایی از کتاب: جهان در آستانۀ ظهور؛ پژوهش و نوشتۀ سیّد سلیمان مدنی تَنْکابُنِی

روش ما در نوشتن واژه ‎ها،‌ بر پایۀ درست‌نویسی و سازگاری نوشتار با گفتار و برخی نکته‎ های دیگر است.

سیّد سلیمان مدنی تنکابنی-ایران- قم  

کانال آخرالزمان